ΒΑΚΟΥΦΙΑ

Του Βασίλη Φασούλα
Ένα άγνωστο στους πολλούς συμπολίτες μεγάλο πρόβλημα «κληροδοτημένο» από την Οθωμανική Αυτοκρατορία αποτελούν τα λεγόμενα ως ¨βακούφια» ήτοι η «εκκλησιαστική τουρκική μουσουλμανική» περιουσία. Ιδίως στην φύσει και θέσει κρίσιμη θράκη το πρόβλημα αυτό λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις αφού το ελληνικό κράτος δεν έχει να κάνει επιδέξιους Εφραίμ αλλά με την Τουρκική Μηχανή Προπαγάνδας. Το άρθρο αυτό ελπίζουμε να μην είναι προφητικό.
Τι είναι τα Βακούφια;
Τα βακούφια δημιουργήθησαν επί οθωμανικής αυτοκρατορίας ως ιερά θρησκευτική περιουσία αφιερωμένη σε κοινωνικούς φιλανθρωπικούς και ιδιαίτατα θρησκευτικούς σκοπούς, εκπίπτουσα του φόρου αλλά και της περίφημης σουλτανικής πανιδιοκτησίας, κατά την οποία κατ`ουσίαν ψιλός κύριος (ήτοι έχων την κυριότητα) ήταν ο Σουλτάνος, ενώ επικαρπωτές (δηλαδή όλην την εκμετάλλευση και διαχείριση ως αν κύριοι για ειπωθεί απλά) ήσαν οι υπήκοοί του, εμφανιζόμενοι βέβαια ως «δούλοι» του σουλτάνου.
Πολλοί μάλιστα από τους ανώτατους υπηκόους του Σουλτάνου, όπως οι τουρκογενείς έφιπποι πολεμιστές «Σπαχήδες» καθώς και οι Γενίτσαροι Γραμματείς κοκ επεδίωκαν τον χαρακτηρισμό της δοθείσας σε αυτούς ιδιοκτησίας ως «βακούφι» καθόσον έτσι αποκτούσαν ουσιαστικά μία έκταση ελεύθερη από κάθε είδους σουλτανικής βεζύρικης πασάδικης και εν γένει διοικητικής φύσεως συναλλαγή.
Στην Ελλάδα μεγάλες και εύφορες περιοχές είχαν λάβει τον χαρακτηρισμό «βακούφια» για εύνόητους λόγους. Ωσαύτως κατά την προσάρτηση των Θεσσαλικών εδαφών τα οποία είχαν στην μεγάλη τους πλειοψηφία χαρακτηρισθεί ως βακουφικά (αφού ήσαν και πολύ προσοδοφόρα..) υπήρξε μάλιστα η πρώτη μεγάλη κοινωνική επανάσταση , η οποία κατέληξε και στα γεγονότα του Κιλελέρ του1910 όταν οι απελπισμένοι και απηυδησμένοι φτωχοί ακτήμονες εξεγέρθησαν κατά του διαμερισμού των «οθωμανικών δημοσίων γαιών» αποκλειστικά στους τσιφλικάδες της εποχής.
Σήμερα βακούφια υπάρχουν στην περιοχή της δωδεκανήσου και της Δυτικής θράκης.
Οι Οθωμανικές γαίες ως ελληνικό δημόσιο στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος
Πολλα ήσαν τα προβλήματα που ανέκυψαν από την ύπαρξη και μόνον των γαιών αυτών στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος, καθώς ο «διηνεκής» χαρακτήρας των βακουφιών, σε συνάρτηση προς την «αναπαλλοτρίωτη» φύση τους, απότοκος της ιδιότητας τους ως πραγμάτων «θείω δικαίω», τα καθιστούσε Res divines juris, δηλαδή ανεπίδεκτα οικειοθελούς συναλλαγής. Έτσι καταρχάς εφηρμόσθη ως μεσοβέζικη λύση η αρχή των «κεκτημένων δικαιώματων» δηλαδή η επί του θέματος κατίσχυση του προγενέστερου οθωμανικού δικαίου. Ακολούθησαν διασκέψεις και …πρωτόκολλα επί πρωτοκόλλων τα κυριώτερα εκ των οποίων ήσαν : Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 10/22.3.1829 όπου επιχειρήθηκε ο σαφής πλέον διαχωρισμός των «οθωμανικών» ακινήτων της Ελλάδας, σε «δημόσια» και «ιδιωτικά». Η διάκριση αυτή υποχρέωνε τους Έλληνες, να αποζημιώσουν τα κτήματα, που ανήκαν «κατά πλήρη κυριότητα» σε μουσουλμάνους ιδιώτες ή συνιστούσαν «κεκτημένα» δικαιώματα τους σ’ αυτά. Η έννοια εξάλλου των «κεκτημένων» δικαιωμάτων διαμορφούτο περαιτέρω: α) Ως δικαίωμα «επικαρπίας» και β) Ως αποζημίωση για τη «διαχείριση κληρονομιάς»
Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3.2.1830 «Περί ανεξαρτησίας της Ελλάδος», όριζαν, ότι τα κτήματα της κατηγορίας «βακούφ» έμεναν οριστικά στην κυριότητα του ελληνικού κράτους, χωρίς να προκύπτει εις βάρος του οιαδήποτε αξίωση αποζημιώσεως. Ειδικώτερα, τα βακούφια της κατηγορίας «Σερί», δηλαδή τα υπαγόμενα στην τέως διαχείριση του οθωμανικού δημοσίου, περιήρχοντο χωρίς την καταβολή ανάλογου «υπαλλάγματος» στο ελληνικό δημόσιο. Εξαίρεση για αποζημίωση υπέρ του τουρκικού κράτους προεβλέπετο μόνο για τα βακούφια της κατηγορίας «Άδη», που ήσαν μεν σε περιοχές υπό τουρκική κατοχή, αλλά έμελλε να αποτελέσουν τμήμα του ελληνικού κράτους.
Η νομική μεταμόρφωση του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των τέως οθωμανικών γαιών, δημιούργησε δυσερμήνευτα νομικά και κατ' επέκταση κοινωνικά προβλήματα, που συνέβαλαν στην ως άνω επίταση του αγροτικού ζητήματος της Θεσσαλίας.
http://www.kolonaki-press.com/fakellos-bakoufia-otan-to-batopedi-tha-fantazei-paidiko-paignidi.html