Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΩΝ

«Σήμερα τα Φώτα και ο φωτισμός

και χαρά μεγάλη στον αφέντη μας.

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό

είναι η Μαρία η Δέσποινα

με τα θυμιατήρια στα δάχτυλα

και τον Άγιο Γιάννη παρακαλεί:

- Άγιε μου Γιάννη και Πρόδρομε,

δύνασαι βαφτίσεις Θεού παιδί

και να παραδώσεις Χριστού ψυχή;

- Δύναμαι και θέλω και προσκυνώ

και τον Κύριό μου παρακαλώ.

Αύριο θ’ ανέβω στους ουρανούς

να καταπατήσω τα είδωλα».

Τα κάλαντα των Φώτων είναι τα λιγότερα γνωστά κάλαντα του Δωδεκαημέρου, σε σχέση με αυτά των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Τα Φώτα ή Θεοφάνεια όμως που γιορτάζονται στις 6 Ιανουαρίου, είναι μια μεγάλη γιορτή. Τότε αγιάζονται τα νερά και φεύγουν τα «πονηρά πνεύματα». Είναι μια γιορτή στη μνήμη της ημέρας που βαφτίστηκε ο Χριστός από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο ή Βαπτιστή.

Στον Ιορδάνη ποταμό

Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, γιος του Ζαχαρία και της Ελισάβετ, ζούσε στην έρημο κάνοντας ασκητική ζωή. Άρχισε το κήρυγμά του αναγγέλλοντας την έλευση της βασιλείας του Θεού και του Μεσσία. Γι’ αυτό ονομάστηκε Πρόδρομος^. γιατί προπαρασκεύασε το έργο του Χριστού. Πλήθη ανθρώπων απ’ όλη την Ιουδαία προσέρχονταν σ’ αυτόν, στον Ιορδάνη ποταμό, για να βαφτιστούν και να εξομολογηθούν.

Από τους ανθρώπους που βάφτιζε ζητούσε να αλλάξουν τη στάση της ζωής τους και να επιστρέψουν κοντά στο Θεό. Έλεγε: «Εγώ σας βαφτίζω με νερό. Εκείνος που έρχεται έπειτα από μένα – εννοώντας τον Ιησού – θα σας βαφτίσει με το Άγιο Πνεύμα».

Ο Ιωάννης είχε συγκεντρώσει γύρω του πολλούς μαθητές. Όμως, καθώς επέκρινε σκληρά τον Ηρώδη Αντύπα, τον τετράρχη της Γαλιλαίας, για αιμομιξία και μοιχεία (ο Ηρώδης είχε παντρευτεί την Ηρωδιάδα, σύζυγο του αδερφού του Φιλίππου), συλλήφθηκε και φυλακίστηκε. Ύστερα από λίγο καιρό αποκεφαλίστηκε, όταν, με την προτροπή της μητέρας της, το ζήτησε από τον Ηρώδη ή Σαλώμη, η κόρη της Ηρωδιάδας.

Λίγο προτού συλληφθεί, ο Ιωάννης βάφτισε και τον Ιησού. Ο Ιησούς, όταν έγινε τριάντα ετών, ήρθε από τη Ναζαρέτ στον Ιορδάνη ποταμό, για να βαφτιστεί από τον Ιωάννη. Την ώρα εκείνη, άνοιξαν οι ουρανοί. Το Άγιο Πνεύμα, σαν περιστέρι, ήρθε και στάθηκε από πάνω του. Τότε ακούστηκε μια φωνή – η φωνή του Θεού – από τα ουράνια, που έλεγε: «Αυτός είναι ο αγαπημένος μου Υιός. Αυτός είναι ο εκλεκτός μου».

Τη μέρα εκείνη, ο Θεός φανερώθηκε στους ανθρώπους ως Τριάδα αδιαίρετη: Πατέρας, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Γι’ αυτό η εκκλησία μας, μαζί με τη Βάπτιση του Χριστού, στις 6 Ιανουαρίου, γιορτάζει και τη φανέρωση της Αγίας Τριάδας και, για το λόγο αυτό, η γιορτή ονομάζεται «Θεοφάνεια».

Θεοφάνεια

Η γιορτή αυτή καθιερώθηκε για πρώτη φορά το 2^ο αιώνα στην Αίγυπτο, όπως μας πληροφορεί ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, καθώς μερικοί Γνωστικοί Χριστιανοί γιόρταζαν στις 6 ή στις 10 Ιανουαρίου τη Βάπτιση του Χριστού. Δεν είναι γνωστό πότε υιοθέτησαν τη γιορτή αυτή οι ορθόδοξοι χριστιανοί της Ανατολής^. γνωρίζουμε όμως ότι από τον 4^ο αιώνα γιορτάζονταν μαζί την ίδια μέρα η Γέννηση, η Βάπτιση και το πρώτο θαύμα του Ιησού στην Κανά της Γαλιλαίας, και αυτό γιατί για μερικούς η θεία φύση του Χριστού «επεφάνη», φάνηκε δηλαδή, με την προσκύνηση των μάγων, ενώ για άλλους με τη βάπτιση και το πρώτο του θαύμα.

Τα Θεοφάνεια λέγονται και «Φώτα», γιατί η αρχαία Εκκλησία τη μέρα εκείνη βάφτιζε τους κατηχούμενους, οι οποίοι έτσι γίνονταν χριστιανοί και γνώριζαν το αληθινό φως, το Χριστό.

Σε πολλά χωριά ο πρώτος αγιασμός, «η πρωτάγιαση ή φώτιση», γίνεται την παραμονή της γιορτής στην εκκλησία^. ύστερα ο παπάς πηγαίνει σε όλα τα σπίτια με το σταυρό στο χέρι και ραντίζει με ένα κλωνί βασιλικό τους χώρους κάθε σπιτιού. Την πρωτάγιαση τη ρίχνουν οι χωρικοί και στα κτήματα και στις βρύσες. Έτσι, διώχνουν τους καλικάντζαρους, που για δώδεκα μέρες, από τα Χριστούγεννα ως τις 6 Ιανουαρίου, βρίσκονται στη γη και κάνουν τις «τρέλες» τους. Κι όταν φεύγουν λένε μεταξύ τους: «Φεύγετε να φεύγουμε κι έρχετ’ ο τουρλόπαπας με την αγιαστούρα του και με τη βρεκτούρα του». Την ίδια έννοια, του καθαρμού και της απαλλαγής από την επίδραση των δαιμονίων του Δωδεκαήμερου, έχουν και μερικές άλλες συνήθειες, όπως οι μεγάλες φωτιές που ανάβονται, το σταύρωμα του σπιτιού με τα κεριά των Φώτων κλπ. Σε μερικούς τόπους γυρίζουν οι άνθρωποι μεταμφιεσμένοι με φοβερές όψεις δημιουργώντας θόρυβο με τα κουδούνια που κρεμούν επάνω τους, και πάλι για να φοβίσουν τους καλικάντζαρους, που ετοιμάζονται να φύγουν.

Ο Μεγάλος Αγιασμός

Σε κάθε εκκλησία, την ημέρα των Θεοφανείων γίνεται πανηγυρική Θεία Λειτουργία και μετά σχηματίζεται πομπή, με τα εξαπτέρυγα, τα λάβαρα και τους φανούς μπροστά και πιο πίσω τους ιερείς με τα καλά τους άμφια και το πλήθος των πιστών. Παίρνουν το δρόμο που οδηγεί στη θάλασσα ή σε κάποιο ποτάμι, ή ακόμη και σε κάποια δεξαμενή.

Όταν γίνει ο «αγιασμός των υδάτων», ο παπάς ρίχνει το σταυρό στο νερό. Πηδούν οι «βουτηχτάδες» στο νερό (όπου μπορεί να γίνει αυτό) και συναγωνίζονται ποιος θα τον πρωτοπιάσει. Τα σημαιοστολισμένα καραβάκια στα λιμάνια και στις θάλασσες σφυρίζουν και οι καμπάνες χτυπούν. Οι άνθρωποι γυρίζουν στα σπίτια τους κρατώντας τον αγιασμό και μ’ αυτόν ραντίζουν το σπίτι τους και όλα τους τα αγαθά, πιστεύοτας ότι με την πράξη αυτή το κάθε πράγμα, που είχε μολυνθεί με το πέρασμα του χρόνου, ξαναγίνεται «καθαρό» και αποκτά πάλι τη δύναμη και την αξία του. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι την παραμονή των Φώτων ανοίγουν οι ουρανοί κι ό,τι ζητήσεις γίνεται. Πιστεύουν ότι η θάλασσα γίνεται γλυκιά και πίνεται. Ότι των Φώτων βαφτίζονται οι άνεμοι, κι όποιος άνεμος τύχει να φυσάει τότε κατόπιν ημερώνει, ή ότι αυτός θα φυσάει όλο το χρόνο. Ότι τα βόδια μιλούν στα στάβλο κλπ.

http://dim-rizou.pel.sch.gr/papers/ian2006/paper4.htm