Ενα φαράγγι 5 χλμ. δημιούργησε ο Ευρώτας

Με ένα εντυπωσιακό γεωλογικό φαινόμενο στον βυθό του Λακωνικού κόλπου βρέθηκαν αντιμέτωποι πριν από μερικούς μήνες οι επιστήμονες του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών.
Μελετώντας την ποιότητα των ιζημάτων του κόλπου της Πελοποννήσου... σκόνταψαν στις «λούμπες», όπως ονομάζουν οι ντόπιοι ψαράδες τα μεγάλα βαθουλώματα που υπάρχουν στον πυθμένα.
Μετά τις πρώτες μετρήσεις, οι επιστήμονες κατέληξαν πως πρόκειται για υποθαλάσσιο φαράγγι που είχε δημιουργήσει ο ποταμός Ευρώτας την εποχή των παγετώνων, δηλαδή πριν από 20.000 χρόνια.

Το φαράγγι, λένε, ταυτίζεται με την κοίτη του ποταμού, όταν η θάλασσα ήταν 120 μέτρα κάτω από τη σημερινή της στάθμη. Προς το παρόν, παραμένει αχαρτογράφητο κι ανεξερεύνητο, ενώ εκτιμάται πως φθάνει τα πέντε χιλιόμετρα σε μήκος και τουλάχιστον τα 370 μέτρα βάθος.
«Το φαράγγι είναι στην ουσία η παλιά κοίτη του Ευρώτα», σημειώνει ο γεωλόγος - ωκεανογράφος, Αριστομένης Καραγεώργης, διευθυντής ερευνών στο ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ.
«Είναι εντυπωσιακό σαν δομή, πολύ βαθύ, στενό κι απότομο, με μεγάλη κλίση. Σαν να έχει σκάψει κάποιος τον βυθό με άροτρο», λέει ο ίδιος κι εξηγεί: «Πριν αρχίσουν να λιώνουν οι πάγοι της τελευταίας παγετώδους περιόδου, πριν δηλαδή από 20.000 χρόνια περίπου, η στάθμη της θάλασσας σε όλο τον κόσμο ήταν 120 μέτρα κάτω από τη σημερινή. Οι εκβολές του Ευρώτα ήταν πολύ πιο νότια απ ό,τι σήμερα και βρίσκονταν εκεί για χιλιάδες χρόνια».
Οταν άρχισαν να λιώνουν οι παγετώνες και σταδιακά να ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας, το ποτάμι οπισθοχωρούσε, καθώς η κοίτη του καλυπτόταν από θαλασσινό νερό. «Εκείνη την εποχή πολλά ποτάμια έχαναν μέρος από την κοίτη τους. Τέτοια φαράγγια συναντάμε και σε άλλες περιοχές, όπως ο Μεσσηνιακός κόλπος και η Κυλλήνη», σημειώνει ο κ. Καραγεώργης.
Αν και δεν έχει γίνει λεπτομερής χαρτογράφηση του φαραγγιού, ο ερευνητής του ΕΛΚΕΘΕ το τοποθετεί σε απόσταση 2-2,5χλμ. από την ακτή, ενώ οι πρώτες μετρήσεις κάνουν τους επιστήμονες να εκτιμούν πως έχει μήκος γύρω στα 5 χλμ. «Οι ενδείξεις που έχουμε είναι πως το φαράγγι ξεκινάει σε βάθος 40 μέτρων.
Σε μικρή απόσταση ο βυθός φτάνει στα 170 μέτρα, εν συνεχεία αυξάνεται το βάθος περαιτέρω στα 200 μέτρα, μετά στα 280 και στα 370 μέτρα, ενδεχομένως και περισσότερο. Ετσι συντίθεται μια γραμμή, με διεύθυνση βορειοανατολικά - νοτιοδυτικά, ενώ στη συνέχεια το φαράγγι ενώνεται με τον κεντρικό άξονα του Λακωνικού κόλπου».
Οπως λένε άλλωστε ψαράδες της περιοχής, οι «λούμπες» είναι κοντά στις παλιές εκβολές του Ευρώτα -περίπου δύο χιλιόμετρα από τις σημερινές- όταν δεν είχε γίνει ακόμη το έργο της ευθυγράμμισης του ποταμού, πριν από 37 χρόνια.
Πολλοί ψαράδες πάντως πιστεύουν πως οι «λούμπες» στον βυθό είναι ηφαιστειογενείς σχηματισμοί.
«Τα βαθουλώματα μαζεύουν πολύ μπακαλιάρο, που είναι ψάρι των βαθιών νερών. Οταν ψαρεύω εκεί πιάνω στα δίχτυα μαύρες πέτρες», λέει ο Γρηγόρης Σαραντάκος, πρόεδρος του αλιευτικού συλλόγου «Μαραθονήσι» στο Γύθειο. Ο Νικόλας Μαλάτος, πρόεδρος του αλιευτικού συλλόγου της Σκάλας, μπορεί να μην πιάνει μαύρες πέτρες στα παραγάδια του, αλλά αποκαλύπτει πως «στη Σκάλα, που απέχει 8-9 χλμ. από τη θάλασσα, όταν σκάβουμε, βρίσκουμε στο έδαφος όστρακα και πεταλίδες».
Κι αυτός, ωστόσο, μιλάει για ηφαίστειο. «Το συγκεκριμένο σημείο είναι όντως μεγάλο και απότομο σε βάθος. Αν ήταν η παλιά κοίτη του Ευρώτα, θα έπρεπε να συνεχίζεται μέχρι τη στεριά, ενώ αυτό δεν συνδέεται.
Ο βυθός είναι κανονικός και ξαφνικά, σε απόσταση από τη στεριά, αρχίζει και βαθαίνει απότομα».
Α. Καραγεώργης
Θαμμένα από τα φερτά υλικά του ποταμού τα πρώτα 2,5 χιλιόμετρα
Ο ωκεανογράφος του ΕΛΚΕΘΕ, Αριστομένης Καραγεώργης, ωστόσο, εξηγεί πως το φαράγγι δεν φθάνει μέχρι τη στεριά, επειδή «τα πρώτα 2,5 χιλιόμετρα έχουν θαφτεί κάτω από τα φερτά υλικά και τις λάσπες που κατεβάζει το ποτάμι».
Ο ίδιος αποκλείει το ενδεχόμενο του υποθαλάσσιου ηφαιστείου, καθώς «ο Λακωνικός Κόλπος δεν έχει σχέση με το ηφαιστειακό τόξο της Ελλάδας, το οποίο ξεκινάει από τα Μέθανα, περνάει από τον Πόρο, τη Μήλο, τη Σαντορίνη, συνεχίζει στο Γυαλί και στη Νίσυρο και μετά μπαίνει στην Τουρκία».
Οπως άλλωστε σημειώνει, οι υποθαλάσσιες «λούμπες» έχουν συνεχόμενη δομή. «Πρόκειται για πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο, που πιθανόν να συνδέεται με άλλες ενδιαφέρουσες υποθαλάσσιες δομές. Στην ανατολική πλευρά, κοντά στο χωριό της Ελιάς, φαίνεται να υπάρχει ένα ακόμη, μικρότερο, φαράγγι, πιθανόν από κάποιον παραπόταμο του Ευρώτα», λέει ο κ. Καραγεώργης, καταλήγοντας πως «αξίζει τον κόπο να γίνει μια λεπτομερής χαρτογράφηση του Λακωνικού κόλπου».
Για την... ιστορία, σημειώνεται πως τα αποτελέσματα των γεωχημικών αναλύσεων έδειξαν ότι σε όλη την περιοχή βόρεια από τη νοητή γραμμή Γυθείου - Ελιάς τα επίπεδα των βαρέων μετάλλων είναι χαμηλά και υποδηλώνουν ουσιαστική απουσία ανθρωπογενούς επίδρασης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΩΣΚΟΛΟΣ
http://www.ethnos.gr/