Επειδή το θέμα των λεγόμενων πανδημιών είναι επίκαιρο λόγω της πρόσφατης διάδοσης του ιού της γρίπης των χοίρων, θα κάνουμε μια μικρή ιστορική αναδρομή. Ως πανδημία ορίζεται η επιδημία που διαδίδεται παγκοσμίως και προσβάλλει μεγάλο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού. Οι πανδημίες είναι φαινόμενα που συνέβησαν στο παρελθόν, συμβαίνουν σήμερα και θα συμβαίνουν σίγουρα και στο μέλλον, αφού τον πλανήτη μας τον μοιραζόμαστε με εκατομμύρια είδη μικροβίων και ιών. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή είναι χρήσιμη, διότι από το παρελθόν μπορούμε να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα για το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας σε σχέση με τις πανδημίες.
Η πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη πανδημία αναφέρεται από τον Θουκυδίδη το 430 π.Χ. και είναι γνωστή ως ο "λοιμός" που στον ελλαδικό χώρο έπληξε με μεγάλη βαρύτητα την Αθήνα στη διάρκεια του πελοπονησιακού πολέμου. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, ο λοιμός ξεκίνησε από την Αιθιοπία και διαδόθηκε στον γνωστό τότε κόσμο μέσω των εμπορικών πλοίων. Η φύση της νόσου παραμένει άγνωστη, αλλά υπολογίζεται ότι σκότωσε περίπου το ένα τρίτο των κατοίκων των Αθηνών και άγνωστο αριθμό ανθρώπων σε άλλες περιοχές.
Η επόμενη γνωστή πανδημία αναφέρεται το 165 μ.Χ. και πρόκειται πιθανότατα για ευλογιά. Ο ιός μεταφέρθηκε στην ευρώπη από την Ασία με τους ρωμαίους στρατιώτες που επέστρεψαν από εκστρατεία. Εκτιμάται ότι σκότωσε 5 εκατομμύρια ανθρώπους εντός των ορίων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η νόσος επανεμφανίστηκε την περίοδο 251-266 μ.Χ., σκοτώνοντας κατά την έξαρσή της περίπου 5.000 ανθρώπους την ημέρα στη Ρώμη, σύμφωνα με τους ιστορικούς της εποχής.
Κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα εμφανίστηκε πανδημία βουβωνικής πανώλους, η οποία σκότωσε το 40% των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης (αναφέρονται ενδεικτικά 10.000 νεκροί την ημέρα) και περίπου 25 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλη την ευρώπη. Η πανώλης επανεμφανίστηκε στα μέσα του 14ου αιώνα σκοτώνοντας άλλα 25 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ πανδημίες πανώλους ξεσπούσαν κατά καιρούς μέχρι και τον 18ο αιώνα και θεωρούνται υπεύθυνες για το θάνατο 137 εκατομμυρίων ανθρώπων συνολικά.
Στο 19ο αιώνα κυριάρχησαν οι πανδημίες χολέρας, οι οποίες διαδόθηκαν στον υπόλοιπο κόσμο από την Ινδία. Έξι πανδημίες χολέρας εμφανίστηκαν το 19ο αιώνα και μία τον 20ο.
Οι πανδημίες αυτές σχετίζονταν με τις κακές συνθήκες υγιεινής των πόλεων (ελλείψεις αποχετευτικών δικτύων) γι'αυτό και έπλητταν κυρίως τους αστικούς πληθυσμούς και κυρίως τους φτωχότερους κατοίκους που ζούσαν και υπό τις χειρότερες συνθήκες. Τον 20ο αιώνα κυριάρχησαν οι πανδημίες της γρίπης, με χειρότερη αυτήν της "ισπανικής" γρίπης του 1918. Η νόσος εμφανίστηκε σε δύο φάσεις, αρχικά την άνοιξη του 1918 σε ήπια μορφή και το φθινόπωρο του 1918 με μεγαλύτερη βαρύτητα. Συνολικά σκότωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, ενώ παραδόξως έπληττε κυρίως άτομα ηλικίας 20-40 ετών. Η επόμενη πανδημία γρίπης ήταν η "ασιατική" γρίπη του 1958 με περίπου 2,5 εκατομμύρια θύματα και ακολούθησε το 1968 η γρίπη του Χονγκ-Κονγκ, με λιγότερο από 1,5 εκατομμύριο θύματα.
Όπως γίνεται αντιληπτό, θανατηφόρες πανδημίες είναι ενδεχόμενο να πλήξουν και πάλι την ανθρωπότητα, όμως οι προϋποθέσεις για την αντιμετώπισή τους είναι πολύ καλύτερες από αυτές του παρελθόντος: καλύτερη υγειονομική περίθαλψη, καλύτερα φάρμακα, δυνατότητα ενημέρωσης του πληθυσμού και πρόληψης ή περιορισμού της εξάπλωσης. Το βασικό στοιχείο είναι η έγκαιρη και ειλικρινής ενημέρωση από μέρους των υγειονομικών αρχών. Το 1918 οι αρχές προσπάθησαν να καθησυχάσουν τον κόσμο με αποτέλεσμα να χάσουν την αξιοπιστία τους και οι άνθρωποι να μην πειθαρχούν με τα μέτρα που πρότειναν αργότερα για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου. Στην παρούσα συγκυρία με τη διάδοση της γρίπης των χοίρων, η κατάσταση μέχρι στιγμής δεν φαίνεται ιδιαίτερα ανησυχητική, χωρίς όμως να μπορεί κανείς να προεξοφλήσει την εξέλιξη του φαινομένου. Εκείνο που χρειάζεται είναι ενημέρωση, καθαριότητα και κυρίως, αποφυγή πανικού (που δυστυχώς συστηματικά καλλιεργούν τα ΜΜΕ) και υπερβολών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου