Μαρία Κωστάκου - Κουλουφάκου

Η Μαρία Κωστάκου ανήκει στην κατηγορία των ανθρώπων που σπανίζουν στους καιρούς μας, κι αυτό όχι μόνο γιατί αλλάξαν οι καιροί... Η πολυτάραχη ζωή της στην αριστερά και η "στρατευμένη" τέχνη της αποτελούν παράδειγμα αντίστασης απέναντι σε κάθε τι συμβατικό και εύκολο. Από τα έξι της χρόνια που έπιασε το κοντύλι και την πλάκα για να χαράξει το πορτρέτο μιας συμμαθήτριάς της (στη Σκάλα Λακωνίας, όπου γεννήθηκε), μέχρι και σήμερα που κοντεύει πια τα ενενήντα της χρόνια, η σύντροφος του Κώστα Κουλουφάκου παραμένει παθιασμένη με τη ζωγραφική, ίσως διότι, όπως λέει, τη βοήθησε να εκφράσει τον πόνο που κατοικούσε μέσα της, έναν πόνο που ξαλάφρωνε με την έκφρασή του στο τελάρο. Τη συναντήσαμε, έτσι χωρίς πρόγραμμα, όπως θά 'λεγε και η Ρεζάν, και μιλήσαμε για όλα όσα θυμάται και τη συγκινούν ακόμη. "Παιδιά, εγώ δεν είχα χρόνο. Δεν είχα, γιατί είχα παιδί, σπίτι, υποχρεώσεις. Ποτέ όμως δεν σταμάτησα να ζωγραφίζω. Ζωγράφιζα νύχτες, δεν είχα χρόνο ούτε να κάνω επαφές, καριέρα κι όλα τα συναφή... Κάποια στιγμή είπα ότι ήθελα να κάνω μια έκθεση, μιλώ γι' αυτήν που ονόμασα 'Χρέος καρδιάς'".
* Χρέος καρδιάς σε ποιον;
Ήταν τέσσερις κοπέλες που ήταν στην Αντίσταση, οι οποίες σκοτώθηκαν ή εκτελέστηκαν στον εμφύλιο. Μια απ' αυτές, η Ασπασία η Δασκαλοπούλου, βγήκε και στο δεύτερο αντάρτικο και όταν η Πελοπόνησος εγκλωβίστηκε πια, έμαθα ότι αυτοκτόνησε για να μην παραδοθεί. Ήταν μια κοπέλα σπαθί, πανέξυπνη, ο θαυμασμός μου στο πρόσωπό της ήταν απεριόριστος. Εκείνη που με τσίγκλισε όμως πιο πολύ ήταν η Νίκα Μαρτοπούλου (το ψυχικό πορτρέτο). Η Νίκα προδώθηκε απ' όλους! Με τη μια από τις κοπέλες, τη Μαρία τη Λαφαζάνη, ήμασταν μαζί στις φυλακές της Τρίπολης και οι συνεργάτες των Γερμανών στη Λακωνία θέλανε να με φάνε οπωσδήποτε, διότι ήμουνα μοναχοπαίδι, από πλούσιο σπίτι, τους χάλαγα τα μέλια πάρα πολύ. Η Μαρία φρόντισε να με βάλει σε αποστολή εργατών στη Γερμανία και έτσι τό 'σκασα και γλύτωσα.
* Πότε την ξεκινήσατε αυτή τη δουλειά;
Έγινε το 1975 στην «Ώρα»! Μια μέρα μου τηλεφώνησε ξαφνικά ο Μπαχαριάν και μου λέει: «Θέλεις την πάνω αίθουσα να κάνεις έκθεση; Κάτω είχε βάλει κάποιον που λογάριαζε να πουλήσει πολύ, αλλά εμένα δεν με ενδιέφεραν οι κάτω αίθουσες. Η έκθεση αυτή ήταν ολόκληρη αφιερωμένη στην Αντίσταση.
* Έχετε πει ότι αντίσταση είναι μόνο το βουνό...
Για μένα «ναι», παιδιά μου. Παρ' ότι βγήκα κι έγραψα σε τοίχους, παρ' ότι έκανα κι άλλα πράγματα, για μένα αντίσταση ήταν το βουνό. Οι αντάρτες! Πίστευα ότι θα νικήσουνε, το πίστευα και το ήθελα! Δεν ήμουνα ποτέ στο κόμμα, δεν πήρα μέρος στο αντάρτικο, ήμουνα όμως πιστή μέχρις εκεί που δεν λέγεται. Εγώ δεν έζησα, το ονειρευόμουνα το βουνό, εκεί ήθελα να είμαι, τον είχα φάει τον Κουλουφάκο τότε, να βγούμε στο βουνό, να βγούμε στο βουνό... δεν προλάβαμε.
* Μα έχει ελευθερία το βουνό;
Και δράση! Αυτά που γίνονταν τότε στα χωριά ήταν φοβερά. Είναι καταπληκτικό πόσο έντιμος ήταν ο κόσμος, είχε βγάλει ένα άλλο είδος άνθρωπο από μέσα του.
* Τον Κουλουφάκο πώς την γνωρίσατε;
Από την Επιθεώρηση Τέχνης.
* Συμμετείχατε κι εσείς στο περιοδικό;
Βοήθαγα. Όπου δουλειά βοηθούσα. Με στέλναν από 'δώ κι από 'κεί. Και ξέρεις πώς έγινε; Ήταν ο Τίτος (Πατρίκιος) με την Κάκια και ο Κώστας ήτανε τρίτος κι εγώ έγινα τέταρτη. Για μια μεγάλη περίοδο ήμουνα μαζί τους κι ένιωθα άνετα, δεν είχαμε ακόμη σχέση, δεν βιαζόμουν, ξέρεις τώρα, δεν ήθελα να είμαι πρόχειρη, έπρεπε να υπάρχει και κάτι άλλο. Ε, σιγά - σιγά τα πήγαμε... Παντρευτήκαμε 23 του Φλεβάρη και την ίδια χρονιά γεννήθηκε η κόρη μου.
* Οι γονείς σας συμφωνούσαν;
Ο πατέρας, αν και δεν συμφωνούσε, είπε στη μάνα μου: Μην την πιέσεις σε τίποτα, άστη να κάνει ό,τι θέλει. Η μάνα μου όταν είδε τον Κώστα τού είπε: "Κοίταξε, εγώ τρία πράγματα θέλω από τον γαμπρό μου: Να της κόψει τον κουμουνισμό, να της κόψει το τσιγάρο και να της κόψει και τη ζωγραφική!".
* Βρήκε τον κατάλληλο άνθρωπο, ε;
Και της λέει εκείνος: "Πώς να της κόψω τον κομμουνισμό, κομμουνιστής είμαι κι εγώ. Για το τσιγάρο, η μάνα μου από τότε που γεννήθηκα ήταν με ένα τσιγάρο στο χέρι, ε, όσο για τη ζωγραφική, αυτή είναι η προίκα της", λέει. Τέλος πάντων, είπε η μάνα μου, εγώ άντρας θέλω να μπει στο σπίτι κι ας είναι και... ξύλινος.
* Από πότε ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε;
Έξι χρονών στην πλάκα μου με το κοντύλι έφτιαξα το πορτρέτο μιας γειτονοπούλας και της έμοιαζε. Ξέρεις, σχολείο πήγα 5 χρονών, ενώ τότε πηγαίνανε 7 κι όταν πήγα διάβαζα ήδη. Ίσως η κλίση μου στη ζωγραφική να οφείλεται σε μια Ελβετίδα φίλη της οικογένειάς μας στη Σκάλα της Λακωνίας, που έπαιζε πιάνο και ζωγράφιζε. Και κάπου φαίνεται κόλλησα κι εγώ.
* Γιατί ζωγραφίζετε τοπία, κ. Κωστάκου; Λένε ότι ο ζωγράφος ζωγραφίζει τη βιογραφία του, είναι έτσι;
Δεν νομίζω... Μην το ψάχνετε τόσο, ρε παιδιά. Κοιτάξτε να δείτε: Το ύπαιθρο με ελευθέρωσε να εκφραστώ προσωπικά, όταν πια δεν μπορούσα να βγω έξω λόγω των υποχρεώσεων που απέκτησα. Και κουράστηκα να κάνω φάτσες. Για να εκφραστώ σε σχέση με το κίνημα είχα δύο τρόπους: ή να βάλω ανθρώπους αγωνιστές, θύματα και τόνα και τ' άλλο, δεν μου άρεσε, μου φαινόταν ψεύτικο, ρητορικό. Δεν ήθελα να κάνω τέτοιο πράγμα. Έτσι χρησιμοποίησα σύμβολα, χρησιμοποίησα τα πουλιά, τα χέρια τα δεμένα πίσω... Θα δείτε τη δουλεια που αναφέρεται στην Αντίσταση και θα καταλάβετε.
* Άρα και τα τοπία είναι "πολιτικά" τοπία;
Αφού εγώ ήμουνα πολιτικό άτομο; Εκείνο που ξέρω είναι ότι είναι τοπία της καρδιάς μου. Ρε παιδιά, δεν μπορώ να πω λόγια. Δεν έχεις από πριν φτιάξει την εικόνα στο μυαλό σου και μετά φτιάχνεις το έργο. Γεννιέται, γκαστρώνεσαι και το κάνεις. Ορισμένες συνθέσεις ήξερα τι θέλω να κάνω, αλλά το πώς θα το κάνω; Πιστεύω ότι καθένας ζωγραφίζει όπως θέλει, δεν προηγείται το μυαλό, αυτό έρχεται μετά να ελέγξει, να αναγνωρίσει, να κρίνει. Η τέχνη βγαίνει από αλλού, είναι μια ανάγκη άλλου είδους. Και γι' αυτό δουλεύεις πολύ, δεν σταματάς, δεν ξεκουράζεσαι, διότι ζωγραφίζοντας ξαλαφρώνεις από πράγματα που έχεις μέσα σου. Είναι σαν να μιλάς σε κάποιον και να του λες τον πόνο σου.
* Λένε ότι η ζωγραφική σας είναι οραματική, τι σημαίνει για σας οραματικό;
Δεν το βάφτισα εγώ κι έπειτα ούτε που τό 'ψαξα, απλώς το δέχτηκα.
* Υπάρχει κάποιο όραμα στη δουλειά σας;
Το λένε τα έργα; συμπάθα με, αλλά ό,τι λένε τα έργα κι όπως τα δει ο καθένας... Δεν μ' αρέσει η ανάλυση που το διαλύει το πράγμα.πηγη
http://skala-lakonias.nets/